Αντιμέτωποι με τους μεγάλους φυσικούς κύκλους, οι άνθρωποι έζησαν επί αιώνες υπό το κράτος του φόβου ότι ο χειμώνας ή η νύκτα θα εγκατασταθούν για πάντα.
Αιώνες αργότερα, θα έλθει το φάσμα του...
"πυρηνικού χειμώνα", της περιβαλλοντικής καταστροφής, του γιγάντιου αστεροειδή...
"Κάθε ανθρώπινος πολιτισμός εμφανίζεται ως προσωρινός. Πριν από τις μονοθεϊστικές θρησκείες, οι περισσότεροι πολιτισμοί φοβούνταν ότι οι κύκλοι θα τελειώσουν κάποια μέρα.Πολλά έθιμα ήταν συνδεδεμένα με τον φόβο αυτόν.
Έτσι, οι Αζτέκοι θεωρούσαν ότι κάθε 52 χρόνια, ο Ήλιος κινδύνευε να εξαφανισθεί και έκαναν ανθρωποθυσίες για να εξασφαλίσουν την αναγέννησή του", εξηγεί ο ιστορικός Μπερνάρ Σερζάν.
Οι βροχές πρωταγωνιστούν στους μύθους για το τέλος του κόσμου. Ο μύθος του Κατακλυσμού είναι ένας από τους παλαιότερους, πολύ πριν από τον μύθο της Κιβωτού του Νώε.
Στη Μεσοποταμία, ο κατακλυσμός εμφανίζεται την εποχή των Σουμερίων και κορυφώνεται με το Έπος του Γκιλγκαμές, τον 8ο αιώνα π.Χ.
Ανεμοστρόβιλοι εμφανίζονται επίσης στην ελληνική και τη ρωμαϊκή αρχαιότητα. Ο πρώτος κατακλυσμός της ελληνικής αρχαιότητας είναι ο κατακλυσμός του Ωγύγου, που χρονολογείται στον 5ο αιώνα π.Χ. και στη συνέχεια έρχεται ο μύθος της Ατλαντίδας που περιγράφεται από τον Πλάτωνα.
Στη Γένεση, ο Θεός αποφασίζει να αφανίσει ανθρώπους και ζώα στον κατακλυσμό του Νώε. Στην Καινή Διαθήκη βρίσκουμε επίσης κατακλυσμό, πυρ και τελική κρίση, στο μοντέλο του αιγυπτιακού θείου δικαστηρίου του Οσιρι.
Ωστόσο, ούτε στην Αρχαία Αίγυπτο ούτε στην Αφρική συναντώνται μύθοι περί κατακλυσμού.
Στη Δυτική Αφρική, ο πιο διαδεδομένος μύθος είναι ο μύθος της κολοκύθας που καταπίνει ολόκληρα χωριά ή και ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Αποκάλυψη
Ο μύθος του οικουμενικού πυρός υπάρχει στην Ελλάδα, τη Σκανδιναβία, την Ινδία και στους πολιτισμούς των Ινδιάνων της Αμερικής.
Συχνά συνοδεύεται από έναν κατακλυσμό, όπως στην ινδουιστική κοσμογονία με τα τέσσερα είδη αφανισμού (pralaya).
Οι Αζτέκοι επίσης αναφέρονταν σε τέσσερις διαδοχικές καταστροφές, ανάμεσά τους το ύδωρ και το πυρ.
Μαζί με τις μονοθεϊστικές θρησκείες, ήρθαν και οι μύθοι της αποκάλυψης. Προηγήθηκε η "Αποκάλυψη" των εβραίων προφητών και ακολούθησε η βιβλική "Αποκάλυψη του Ιωάννη".
Στον κόσμο του Ισλάμ υπάρχει επίσης η περιγραφή της καταστροφής του κόσμου, από αμμοθύελλα, εισβολή ή πυρκαγιά και συνοδεύεται από την Ημέρα της Κρίσης.
Κατά τον Μεσαίωνα, η έλευση του έτους 1000 δημιούργησε φόβο για το τέλος του κόσμου, σε μία αφανισμένη από την πανώλη και την πείνα Ευρώπη.
Το 1013, μία ηλιακή έκλειψη αναζωπύρωσε τον τρόμο, ενώ το έτος 2000 επανέφερε παράλογες φοβίες.
"Το διακύβευμα σε αυτά τα πολλαπλά "τέλη των κόσμων" είναι η δική μας ευθύνη απέναντι στους Θεούς ή στη Φύση και η τιμωρία για την παραβίαση μίας Τάξης που μάς ξεπερνά. Πριν, ο Θεός τιμωρούσε τους ανθρώπους ή τους αντάμειβε. Σήμερα, δεν έχουμε πια ανάγκη τους Θεούς, οι καταστροφές που προκαλούνται από τον άνθρωπο αρκούν", λέει ο Ζαν-Νοέλ Λαφάργκ, συγγραφέας του βιβλίου "Τέλη του κόσμου, από την Αρχαιότητα μέχρι τις Ημέρες μας".
Όσο για την "προφητεία" των Μάγια, εκεί δεν εμπλέκεται κανένα θρησκευτικό κίνημα. Όμως οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, οι οποίοι επίσης προαναγγέλλουν το επικείμενο τέλος του κόσμου, το τοποθετούν... τον ερχόμενο Ιανουάριο!